jueves, 13 de noviembre de 2008

Tartufo/ Zekena * Molière


Jean-Baptiste Poquelin (1622ko urtarrilaren 15a - 1673ko otsailaren 17a), Molière deitua, frantziar antzerkigile handia izan zen.

Comédie Française delakoaren "nagusitaz" jota, egilerik interpretatuena izan da. Sasijakintsuen pedantekeriarekin, mediku ezjakinen gezurrekin eta burges aberatsen handiustearekin gupidagabea, Molièrek gaztetasuna goraipatzen du, muga eta murrizpen absurduetatik askatu nahi duena. Gurtzatik eta aszetismotik urrun, bere molarista papera berak definitu bezala geratu zen: "Ez dakit ez ote den hobe giza grinak zuzendu eta baretzea, erabat ezabatzen saiatzea baino", eta bere helburu nagusia "jende zintzoari barre eragitea" izan zen (Castigat ridendo mores, ohiturak barrez aldatu). Giza baloreen defentsore handia zen.

lunes, 10 de noviembre de 2008

Munduari itzulia 80 egunetan * Jules Verne

Jules Verne (Nantes, 1828ko otsailaren 8a - Amiens, 1905eko martxoaren 24a) idazle frantziarra zen, batez ere abenturazko eta zientzia fikziozko eleberriak idatzi zituena.

Jules Verne Nantesen jaio zen 1828ko otsailaren 8an. Bere etxetik ihes egin zuen hamaika urtekin itsasmutila izateko eta geroago marinela izatera ailegatzeko. Baina berehala bere gurasoak hartu eta aitaren etxera eraman zuten berriro, eta oso lotsatuta zegoenez egin zuenagatik, zin egin zuen ez zuela berriro bidaiatuko bere irudimenagatik ezta bere fantasiengatik.

Zin horrek 80 liburu baino gehiagotan iraun zuen, eta 1972an argitaratutako txosten batean (Paris Match aldizkariaren eskutik) UNESCOk esandakoa, bere liburuak 112 hizkuntzetan itzulita daudela esaten du. Honen ondorioz, Verne saltzaile ospetsuen zerrendaren bigarren tokian kokatzen da, beste egile baten atzean bere lanak askoz lodiagoak zirenak, egile hau Karl Marx, bere lanak 133 hizkuntzatan itzulita daude.

Nerabea bere aitarekin izan zituen etengabeko liskarrekin igaro zuen, zeina Julioren apeta esploratzailea eta literarioa barregarri iruditzen zitzaion. Gainera bere lehengusina Caroline mespretxua zela eta, Julio benetako melankolia krisialdian murgildu zen. Azkenean Parisera joan zen bizitzera non hasten da harremanak izaten garai hartako eta momentuko intelektualekin, Victor Hugo, Eugène Sue, etab. Eta Dumen babesa eta adiskidetasuna lortzen du. 1850 zuzenbideko ikasketak amaitzen ditu eta bere aitak Nantesera bueltatzea ohartzen dio. Baina Juliok ongi egiten dio aurre bere aitari esanez bera letrazko profesional batean bilakatu nahi dela.

Orduan garai horretatik eragina jasotzen du, garai hartan ospe handia zuten zientzia eta teknika, beraz garai zientifikoko literatura garatzea erabakitzen du eta mota honetako ezagutza ugari zituenez, kontakizun epiko izugarriak egiten ditu gizakiaren helburua oinarritzat hartuz, mundua agintzea eta natura eraldatzea.

Baina hau guztia baino lehen, eguneroko arropa eta janaria lortu behar zituen. Orduan dirua lortzeko (bere aitak, bidaltzen zion dirulaguntza kentzea erabaki zion harreman txarrak zirela eta) antzerkia eta operetak egitera sartu zen, hauek kalitate eta ospe irregularrekoak izan ziren, baina dudarik gabe lan neketsu eta ezegokia zen bere ikasketak burutzeko denbora asko kentzen baitzion.

1856an Honorine de Vyane ezagutu zuen, berehala ezkontzen dira, Parisen ezarri eta gero, 1857an, urte hartan burtsaren agentea izendatzen diote eta. Bere ikasketak ez ziren behar bezala joan eta horrela Vernek lagunmin baten aholkua jarraitu zuen, P. J. Hetzel izena zuen, hau argitaratzailea zen, eta Verneren Afrikako kontakizun deskribatzailea, izango zenaren Cinq semaines en ballon (1863) nobela egin zuen. Nobela honek berehalako ospea hartu zuen, horreskero Hetzel-ekin hitzarmena egin zuen eta honek trukean bermatzen zion Verne gazteari (35 urte zituen bere lehen nobela egin zuenean) urteko 20.000 libera hogei urtetara. Diru hori lortzeko Juliok urtean bi nobela (mota desberdinekoa bakoitza) idatzi behar zituen. Kontratua Hetzel-en eskutik berriztu zen eta geroago honen semearen eskutik.

Argi zegoen Verneren obraren patua, zeina denboran aurreratu eta genero berdinaren beste autoreak baino igartze argiagoa izan zuen, salbuespen bakarra H. G. Wells izan zen. Horretarako benetako autorea izan beharra zegoen bere liburuen estiloa eta garai hartan sortzen hasia zegoen artea bateratzeko: zinema

viernes, 7 de noviembre de 2008

Fidel izan beharraz *Oscar Wilde


Oscar Fingal O'Flahertie Wills Wilde (Dublin, 1854ko urriaren 16a - Paris, 1900eko azaroaren 30a) idazle anglo-irlandarra izan zen.

Londonen eta Parisen bizi izan zen hainbat urtez.

Idazle moduan, ingelesez lan egin zuen, bere libururik ezagunenak "The Importance of Being Earnest", "The Canterville Ghost" eta "The Picture of Dorian Gray" izanda.

Bestela, homosexuala izateak orduko gizarte hartan arazoak ekarri zizkion. Izan ere, 1895ean kartzeleratu zuten "lotsagabekeria larria"gatik.

1900eko azaroaren 30ean hil zen Parisen, meningitisak jota.

La importancia de llamarse Ernesto, cuyo título original en inglés es The Importance of Being Earnest

Poesia

  • Poems (1881)
  • The Ballad of Reading Gaol (1898)

[aldatu] Antzerkia

  • Vera edo The Nihilists (1880)
  • The Duchess of Padua (1883)
  • Lady Windermere's Fan (1892)
  • Salomé (1893). Frantsesez kaleratuta lehenik, eta Parisen estreinaturik.
  • A Woman of No Importance (1893)
  • An Ideal Husband (1895)
  • The Importance of Being Earnest (1895)
  • La Sainte Courtisane eta A Florentine Tragedy (1908, hilondokoaNarratiba
  • The Canterville Ghost (1887)
  • The Happy Prince and Other Stories (1888)
  • Lord Arthur Savile's Crime and Other Stories (1891)
  • Intentions (1891)
  • The Picture of Dorian Gray (1891)
  • A House of Pomegranates (1891)
  • The Soul of Man under Socialism (1891)
  • Teleny or The Reverse of the Medal (Paris,1893)
  • De Profundis (1905, hilondokoa)
  • The Letters of Oscar Wilde (1960, hilondokoa)

jueves, 6 de noviembre de 2008

Eraztunen Jauna *J . R. R. Tolkien

Eraztunen Jauna ("The Lord of the Rings") J. R. R. Tolkienek idatzitako eleberri epiko bat da. Istorioa Hobbita liburuaren bigarren zati bezala hasi bazen ere, berehala handitu eta sakondu zen. 1937 eta 1949 bitartean idatzi zen (Bigarren Mundu Gerran zehar) eta 1954 eta 1955an hiru liburutan argitaratu zen.

Harrez gero behin eta berriro birplazaratu da, 38 hizkuntzataz guztira, tartean euskaraz. 2001 eta 2003an Peter Jacksonen kaleratutako filmak liburuaren ospea handitzea baino ez du egin.

Liburuko garaia zein espazioa asmatua da. Gizakiez gain, beste arrazak (hobbitak, elfoak, nanoak, orkoak...) bizitzen dira mundu horretan. Izan ere, protagonistak hobbitak dira, zeinen ardura Boterearen Eraztuna suntsitzea den, Sauronek, gaizkiaren jaun ilunak, hartu baino lehen. Hori lortzeko, Eskualde lasaiatik gerran eta arrisku imajinezinetan murgiltzen dira.

Liburua berez garrantzitsua bada ere, aurreko ibilbide baten azken urratsa baino ez da. Tolkien ibilbide mitologiko horretan 1917tik aritu zen, eta haren filologia, mitologia eta erlijio ezagupenek eragin dute.

Liburukiak

  • Eraztunaren Elkartea
    • Itzultzailea: Agustin Otsoa Eribeko
    • ISBN: 84-8136-259-X
  • Bi dorreak
    • Itzultzailea: Agustin Otsoa Eribeko
    • ISBN: 84-8136-260-3
  • Erregearen itzulera
    • Itzultzailea: Agustin Otsoa Eribeko
    • ISBN: 84-8136-261-1

John Ronald Reuel Tolkien (dʒɒn ˈɹʷɒnld ˈɹʷuːəl ˈtʰɒlkiːn) (n. 3 de enero de 1892, Bloemfontein, Sudáfrica - † 2 de septiembre de 1973, Bournemouth, Reino Unido), CBE, más conocido en sus obras como J. R. R. Tolkien, fue un escritor británico, poeta, filólogo y profesor universitario, conocido por ser el autor de las obras clásicas de la alta fantasía El hobbit y El Señor de los Anillos.

De 1925 a 1945, Tolkien fue profesor de anglosajón en Rawlinson y Bosworth en la Universidad de Oxford y, de 1945 a 1959, profesor de lenguaje y literatura inglesa en Merton. Era amigo cercano del también escritor C.S. Lewis y ambos eran miembros de un informal grupo de debate literario conocido como los Inklings. Tolkien fue nombrado Comandante de la Orden del Imperio Británico por la reina Isabel II el 28 de marzo de 1972.

Después de su muerte, el tercer hijo de Tolkien, Christopher, publicó una serie de obras basadas en las amplias notas y manuscritos inéditos de su padre, entre ellos El Silmarillion y Los hijos de Húrin. Estos, junto con El hobbit y El Señor de los Anillos, forman un cuerpo conectado de cuentos, poemas, historias de ficción, idiomas inventados, y ensayos literarios sobre un mundo imaginado llamado Arda, y más extensamente sobre el continente conocido como la Tierra Media. Entre 1951 y 1955, Tolkien aplicó la palabra legendarium a la mayor parte de estos escritos.[1] [2] [3] [4]

Si bien escritores como William Morris, Robert E. Howard y E.R. Eddison precedieron a Tolkien en el género literario de fantasía con obras tan famosas e influyentes como Conan el bárbaro, el gran éxito de El hobbit y El Señor de los Anillos cuando se publicaron en Estados Unidos condujo directamente al resurgimiento popular del género. Esto ha causado que Tolkien sea identificado popularmente como el "padre" de la literatura moderna de fantasía,[5] o más concretamente, de alta fantasía.[6] Los trabajos de Tolkien han inspirado muchas otras obras de fantasía y han tenido un efecto duradero en todo el campo. En 2008, el periódico The Times le clasificó sexto en una lista de "Los 50 escritores británicos más grandes desde 1945".[7

miércoles, 5 de noviembre de 2008

Altxor Uhartea *Robert Louis Balfour Stevenson

Robert Louis Balfour Stevenson (Edimburgo, Escocia 13 de noviembre de 1850Upolu, Samoa, 3 de diciembre de 1894)

Es autor de algunas de las historias fantásticas y de aventuras más populares, como La isla del tesoro, El extraño caso del Dr. Jekyll y Mr. Hyde o La flecha negra adaptadas para niños y llevadas varias veces al cine en el siglo XX. Fue importante también su obra ensayística, breve pero decisiva en lo que se refiere a la estructura de la moderna novela de peripecias. Fue muy apreciado en su tiempo y algunas de sus obras son inmortales en la lista de la historia.


Obras[1] [editar]

  • 1876 Un viaje al continente
  • 1881 Estudios familiares del hombre y los libros
  • 1882 Las nuevas noches árabes
  • 1882 El club de los suicidas
  • 1883 La isla del tesoro
  • 1884 El ladrón de cadáveres
  • 1885 El dinamitero
  • 1886 Las aventuras de David Balfour
  • 1886 El extraño caso del Dr. Jekyll y Mr. Hyde
  • 1887 Los hombres alegres y otros cuentos y fábulas
  • 1888 La flecha negra
  • 1889 El Conde de Ballantrae (también traducida como El Señor de Ballantrae o El Barón de Ballantrae)
  • 1889 La caja equivocada
  • 1891 El diablo de la botella
  • 1892 La resaca
  • 1893 Noches en la isla
  • 1893 Cuentos de los mares del sur
  • 1894 Bajamar
  • 1896 El dique de Hermiston (Incompleta a su muerte, finalizada por Arthur Quiller-Couch)

Obabakoak * Bernardo Atxaga


"Obabakoak" euskal literaturaren historian libururik ezagunena izan da Euskal Herritik kanpo, jadanik hogei hizkuntza baino gehiagotara itzulia izan delarik. Landa munduan girotutako ipuin bilduma da, errealismo magikoaren eragin nabariarekin eta literatura unibertsalari egindako milaka keinu inertestual baliatuz. Zenbait kritikarik neorruralismoa deituriko korrontearen barruan kokatu dute.

Bernardo Atxaga asteasuarrak 1988an kaleratu zuen lehen aldiz Erein argitaletxearen bidez. Lan honi esker, hurrengo urtean Espainiako Sari Nazionala eman zioten, holakorik lortzen duen lehen euskal idazlea izatera iritsiz.

Peter Pan *James Matthew Barrie



James Matthew Barrie (Kirriemuir, Angus, 1860ko maiatzaren 9an - Londres, 1937ko ekainaren 19a) idazle eskoziarra izan zen.

Kazetari ibili zen Nottinghamen eta azkenik Londresen. Idazle moduan, hasierako lan batzuk eskoziako gaelikoz idatzi zituen, baina ondorengo lan gehienak ingelesezkoak dira. Bere bi lanik ezagunenak, "Peter Pan Kensington Lorategian" eta "Peter eta Wendy", zentzu handi batean autobiografikoak direnak eta zinemaratu izan direnak. Peter Pan pertsonaia famatuak heldutasunera iritsi nahi ez duen umearen papera hartzen du, dirudienez haur hildako bere anaiak inspiratuta.

[aldatu] Bibliografia

  • Auld Licht Idylls, 1888.
  • A Window in Thrums, 1889.
  • The Little Minister, 1891.
  • Margaret Ogilvy, 1896.
  • Sentimental Tommy, 1896.
  • Tommy and Grizel, 1902.
  • The Little White Bird, 1902.
  • Quality Street, 1902.
  • The admirable Crichton, 1902.
  • Peter Pan or the boy who would not grow up, 1904.
  • Peter Pan in Kensington Gardens, 1906.
  • Peter and Wendy, 1911.

Euskaraz